કાકાસાહેબ કાલેલકરઃ સવાયા ગુજરાતી, પ્રસિદ્ધ શિક્ષણવિદ અને પત્રકારની આજે જન્મજયંતી

• દત્તાત્રય બાલકૃષ્ણ કાલેલકર ઉર્ફે કાકાસાહેબ કાલેલકરનો મહારાષ્ટ્રના સતારામાં થયો હતો જન્મ
• કાકાસાહેબ કાલેલકરે ગુજરાતી ભાષા પર સારી પકડ વિકસાવી અને પ્રખ્યાત ગુજરાતી લેખક બન્યા

અમદાવાદ, 1 ડિસેમ્બર : સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, પ્રસિદ્ધ શિક્ષણતજ્ઞ અને પત્રકાર એવા કાકાસાહેબ કાલેલકરની આજે જન્મજયંતી રહેલી છે. દત્તાત્રય બાલકૃષ્ણ કાલેલકર ઉર્ફે કાકાસાહેબ કાલેલકરનો જન્મ 1 ડિસેમ્બર 1885ના રોજ મહારાષ્ટ્રના સતારામાં થયો હતો. તેમનો પરિવાર મૂળ કર્ણાટકના કારવાર જિલ્લાનો વોક્કલિગા ખેડૂત સમુદાય હતો અને તેમની માતૃભાષા કોંકણી હતી. પરંતુ ઘણા વર્ષો સુધી ગુજરાતમાં સ્થાયી થયા બાદ તેમણે ગુજરાતી ભાષા પર સારી પકડ વિકસાવી અને પછીથી પ્રખ્યાત ગુજરાતી લેખક બન્યા હતા.

આજની યુવા પેઢીએ કદાચ આ નામ સાંભળ્યું નહીં હોય. નામ સાંભળ્યા પછી પણ ખબર નહીં પડે કે આ વ્યક્તિએ શું કામ કર્યું છે. જેઓએ મુક્તિની શોધમાં હિમાલય તરફ પગપાળા નીકળી પડ્યા હતા. જેમણે ત્રણ વર્ષ સુધી સતત પ્રવાસ કર્યો અને 2500 માઈલનું અંતર કાપ્યું. અને પછી સમજાયું કે દેશની આઝાદી માટે એકત્ર થવું એ મુક્તિ કરતાં વધુ સારો માર્ગ છે. દરમિયાન, તેઓ મહાત્મા ગાંધીના સંપર્કમાં આવ્યા અને તેમના સાચા અનુયાયી બન્યા. રાષ્ટ્રભાષાના સંવર્ધન માટે કાકા કાલેલકરનું કાર્ય નોંધનીય છે.

ગાંધીજીએ ગુજરાતમાં હિન્દીના પ્રચાર માટે કાકા કાલેલકરને કર્યા હતા પસંદ

કાકાસાહેબ કાલેલકરએ રાષ્ટ્રભાષાના પ્રચાર માટે ઘણું યોગદાન આપ્યું છે. રાષ્ટ્રભાષા સંરક્ષણની ચળવળ તેમના માટે રાષ્ટ્રીય ચળવળ હતી. ‘રાષ્ટ્રભાષા પ્રચાર સમિતિ’ની સ્થાપના કર્યા પછી, ગાંધીજીએ ગુજરાતમાં હિન્દીના પ્રચારનું આયોજન કરવા કાકા કાલેલકરને પસંદ કર્યા હતા.

રાષ્ટ્રભાષાના પ્રચાર-પ્રસારના કાર્યમાં વિશેષ રસ લેનારા નેતાઓમાં કાકા કાલેલકરનું નામ આગવું સ્થાન ધરાવે છે. તેમણે રાષ્ટ્રભાષાના પ્રચારને રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમ ગણાવ્યો હતો. 1938માં દક્ષિણ ભારત હિન્દી પ્રચાર સભાના અધિવેશનમાં તેમણે કહ્યું હતું કે, “આપણી રાષ્ટ્રભાષા સંવર્ધન એક રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમ છે.” તેઓ પહેલા પોતે હિન્દી શીખ્યા અને પછી ઘણા વર્ષો સુધી દક્ષિણમાં કોન્ફરન્સ વતી પ્રચાર કાર્ય કર્યું. તેમના દ્વારા લખાયેલા 30 જેટલા પુસ્તકો પ્રકાશિત થયા, જેમાંથી મોટા ભાગની ઘણી ભારતીય ભાષાઓમાં અનુવાદ કરવામાં આવ્યા હતા.

ગુજરાતમાં હિન્દી પ્રચારની સફળતાનો મુખ્ય શ્રેય કાકા કાલેલકરને ફાળે

ગુજરાતમાં થોડા વર્ષો રહ્યા બાદ, તેમણે અસ્ખલિત ગુજરાતી બોલવાનું શરૂ કર્યું હતું. કાકાસાહેબ કાલેલકર સાહિત્ય અકાદમીમાં ગુજરાતી ભાષાના પ્રતિનિધિ હતા. ગુજરાતમાં હિન્દી પ્રચારની સફળતાનો મુખ્ય શ્રેય કાકા કાલેલકરને જાય છે. કાકાસાહેબ કાલેલકર પ્રખ્યાત શિક્ષણવિદ, પત્રકાર અને સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા. તેમણે મુખ્યત્વે ગુજરાતી અને હિન્દીમાં સાહિત્યની રચના કરી હતી. તેમના નિબંધ સંગ્રહ જીવન-વ્યવસ્થા માટે તેમને 1965માં સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો. તેઓ સાબરમતી આશ્રમના સભ્ય હતા અને અમદાવાદમાં ગુજરાત યુનિવર્સિટીની સ્થાપનામાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું હતું. ગાંધીજીના સૌથી નજીકના સહયોગી હોવાને કારણે તેઓ ‘અંકલ’ તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા. તેઓ સર્વોદય સામયિકના સંપાદક પણ હતા. 1930માં તેમણે પુણેની યરવડા જેલમાં ગાંધીજી સાથે લાંબો સમય વિતાવ્યો હતો. કાકા કાલેલકરનું 21 ઓગસ્ટ 1981ના રોજ 96 વર્ષની વયે અવસાન થયું હતું.

આ પણ જુઓ :પ્રખર રાષ્ટ્રવાદી રાજીવ દીક્ષિતની આજે જન્મજયંતી અને પુણ્યતિથિ