દિલ્હી-NCRમાં કરાશે કુત્રિમ વરસાદ ! જાણો- તે કેવી રીતે થાય છે અને કેટલો અસરકારક?
દિલ્હી-NCRમાં ઝેરી હવાને જોતા કેજરીવાલ સરકારે અહીં કૃત્રિમ વરસાદ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. અહીં 20 અને 21 નવેમ્બરે કૃત્રિમ વરસાદ કરી શકાય છે. IIT કાનપુરે આ માટે ટ્રાયલ હાથ ધર્યા હતા. ટ્રાયલ બાદ તેનો રિપોર્ટ દિલ્હી સરકારને સોંપવામાં આવ્યો છે. દિલ્હીના પર્યાવરણ મંત્રી ગોપાલ રાયે આ વાતની પુષ્ટિ કરી છે. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે કૃત્રિમ વરસાદની મદદથી પ્રદૂષણને નિયંત્રિત કરી શકાશે અને પ્રદૂષણનું સ્તર ઘટશે.
આવી સ્થિતિમાં, સવાલ એ છે કે કૃત્રિમ વરસાદ શું છે, તેનાથી પ્રદૂષણ કેટલી હદ સુધી ઘટશે, તે કેવી રીતે થશે અને વિશ્વના કેટલા દેશોમાં આ પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
કૃત્રિમ વરસાદ શું છે?
કેમિકલની મદદથી વાદળોને વરસાદ માટે તૈયાર કરવામાં આવે છે. તેના દ્વારા થતા વરસાદને કૃત્રિમ વરસાદ કહે છે. જો કે, આ એક સરળ પ્રક્રિયા નથી. આ માટે અનેક પ્રકારની પરવાનગીઓ જરૂરી છે. વિશ્વના ઘણા દેશોમાં ચીનની જેમ જરૂર પડ્યે કૃત્રિમ વરસાદ કરવાનો ટ્રેન્ડ જોવા મળ્યો છે.
કૃત્રિમ વરસાદ કેવી રીતે થાય છે?
હવે ચાલો સમજીએ કે કૃત્રિમ વરસાદ કેવી રીતે થાય છે. વિજ્ઞાન કહે છે કે આવો વરસાદ પડવા માટે આકાશમાં થોડા કુદરતી વાદળો હોવા જરૂરી છે.
કૃત્રિમ વરસાદ માટે વિમાનોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. આના દ્વારા, સિલ્વર આયોડાઇડ, મીઠું અને સૂકો બરફ આકાશમાં પહેલાથી જ રહેલા વાદળોમાં છોડવામાં આવે છે. તેને ક્લાઉડ સીડીંગ કહેવામાં આવે છે.જ્યાં તેને છોડવામાં આવે છે ત્યાં કેમિકલ છોડવામાં આવે છે, ત્યાં વિમાનને વિરુદ્ધ દિશામાં લઈ જાય છે. મીઠાના કણો વાદળોમાં હાજર વરાળને ખેંચે છે. તેની સાથે જ ભેજ પણ દૂર થઈ જાય છે. તે એકત્ર કરે છે અને વરસાદના ટીપાંનું સ્વરૂપ લે છે. અને જ્યારે દબાણ વધે છે, તે વરસાદ બની જાય છે અને પડે છે. આ માટે સરકારી એજન્સીઓની સાથે ડીજીસીએ પાસેથી પરવાનગી લેવી પડશે.
શું કૃત્રિમ વરસાદથી દિલ્હીની હવા સાફ થશે?
દિલ્હી-એનસીઆરમાં કૃત્રિમ વરસાદ માટે પ્રોજેક્ટ લીડ IIT કાનપુરના પ્રોફેસર મહિન્દ્રા અગ્રવાલ કહે છે કે કૃત્રિમ વરસાદ વર્તમાન પરિસ્થિતિનો સામનો કરવામાં અસ્થાયી રૂપે મદદ કરી શકે છે. આનાથી થોડા દિવસોથી થોડા અઠવાડિયા સુધી રાહત મળી શકે છે.અન્ય ઘણા અહેવાલોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે તે ઝેરી હવાથી અમુક અંશે રાહત આપે છે, પરંતુ તે ખૂબ લાંબા સમય સુધી ટકી શકતું નથી.
दिल्ली में प्रदूषण कम करने के लिए कृत्रिम बारिश कराने की योजना बना रही है केजरीवाल सरकार।#DelhiFightsPollution pic.twitter.com/2RBiFbeli7
— Gopal Rai (@AapKaGopalRai) November 8, 2023
ક્યારે કુત્રિમ વરસાદ કરવો શ્રેષ્ઠ છે?
ચોમાસા પહેલા અને પછી કૃત્રિમ વરસાદ કરવો સરળ છે કારણ કે વાદળોમાં ભેજ વધુ હોય છે. પરંતુ શિયાળામાં ઓછા ભેજને કારણે ક્લાઉડ સીડીંગ એટલુ સફળ થતું નથી. કૃત્રિમ વરસાદનો ઉપયોગ માત્ર હવાને શુદ્ધ કરવા માટે જ નહીં પરંતુ આગ ઓલવવા અને દુષ્કાળને રોકવા માટે પણ કરવામાં આવે છે. ઘણા દેશોમાં પ્રયોગો ચાલુ છે.
A delegation from CII & IIT, Kanpur met today to discuss the possibility of Cloud Seeding- Artificial rain in the Capital, for mitigating the prevelant air pollution.
Enquired about the effectiveness of the technology and asked them to submit a concrete proposal. pic.twitter.com/6FYoDlGiJz— LG Delhi (@LtGovDelhi) November 8, 2023
કૃત્રિમ વરસાદનો કોન્સેપ્ટ ક્યારે તૈયાર થયો?
વિશ્વમાં પ્રથમ વખત કૃત્રિમ વરસાદ પૂરો પાડતી ક્લાઉડ સીડીંગનો ખ્યાલ 1945માં વિકસાવવામાં આવ્યો હતો. આજે વિશ્વના 50 દેશોમાં આ પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. એક રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં પ્રથમ વખત 1951માં ક્લાઉડ સીડિંગ દ્વારા કૃત્રિમ વરસાદ કરવામાં આવ્યો હતો આ પછી, 1973માં, આંધ્ર પ્રદેશમાં દુષ્કાળને દૂર કરવા માટે તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. પછી આ પ્રયોગ તામિલનાડુ અને કર્ણાટકમાં થયો. એટલું જ નહીં, 2008માં ચીનમાં બેઇજિંગ ઓલિમ્પિકમાં 21 એરક્રાફ્ટ દ્વારા ક્લાઉડ સીડિંગની મદદથી કૃત્રિમ વરસાદ કરવામાં આવ્યો હતો.
