વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ એક એવો નિર્ણય લીધો છે જેને કારણે ત્રણ પાડોશી દેશની હાલત ખરાબ થઈ છે. ચોખાના ભારતના સૌથી મોટા નિકાસકાર દ્વારા નોન-બાસમતી કાચા ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધના કારણે ચોખાના ભાવમાં ભારે ઉછાળો આવ્યો છે, જેના કારણે ઘણા દેશોની મુશ્કેલીઓ વધી છે. વિશ્વના ઘણા દેશો ચોખા માટે ભારત પર નિર્ભર છે અને તેઓ ભારતને તેમના માટે ચોખાની નિકાસ પરનો પ્રતિબંધ હટાવવાની અપીલ કરી રહ્યા છે. તેમના દેશમાં ચોખાના વધતા ભાવને જોતા સિંગાપોર, ઈન્ડોનેશિયા અને ફિલિપાઈનસે ભારતને તેમના દેશમાં ચોખાની નિકાસ ફરી શરૂ કરવાની અપીલ કરી છે.
બધા દેશોએ ભારત પાસે ચોખાની કરી માંગ
મિન્ટના અહેવાલ મુજબ સિંગાપોરે ભારતને 110,000 ટન ચોખા માટે વિનંતી કરી છે. જૂનમાં ઇન્ડોનેશિયાએ એલ નીનોને ધ્યાનમાં રાખીને દેશમાં ખાદ્ય પુરવઠો જાળવી રાખવા માટે ભારતમાંથી 10 લાખ ટન ચોખાની આયાત કરવાની જાહેરાત કરી હતી. અલ નીનોને કારણે હવામાનનું ચક્ર ખોરવાઈ જાય છે અને પૂર, દુષ્કાળ જેવી કુદરતી આફતો આવે છે. તે જ સમયે, ફિલિપાઇન્સ પણ ચોખાના પુરવઠા માટે ભારત પર નિર્ભર છે.
શા માટે થઈ અસર ?
તાજેતરમાં જ યુનાઈટેડ નેશન્સ વર્લ્ડ ફૂડ પ્રોગ્રામે તેના માનવતાવાદી કાર્ય માટે ભારત પાસેથી બે લાખ ટન ચોખાની માંગણી કરી હતી. ભારતના ચોખાના નિકાસ પ્રતિબંધને વિનાશક ગણાવતા, સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ કહ્યું કે કોવિડ-19 રોગચાળા અને યુક્રેન યુદ્ધને કારણે ખાદ્ય પુરવઠાને અસર થઈ છે અને ભારતનું પગલું ખાદ્ય પુરવઠાની અસુરક્ષાને વધુ વધારશે, આ બાબતના જાણકાર બે સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું. તે જ સમયે, ભારતનો પાડોશી દેશ બાંગ્લાદેશ પણ ચોખા સહિતની કેટલીક કૃષિ પેદાશોની સપ્લાય માટે ભારત સાથે વાટાઘાટો કરી રહ્યું છે.
ખાદ્ય ફુગાવાને રોકવા માટે ભારત સરકારના પ્રયાસો
વૈશ્વિક મોંઘવારી વચ્ચે ભારતમાં છૂટક મોંઘવારી 15 મહિનાના સર્વોચ્ચ સ્તરે છે. ભારતની નરેન્દ્ર મોદી સરકારે કિંમતોને અંકુશમાં રાખવા માટે નિકાસ પર પ્રતિબંધ સહિત અનેક પગલાં લીધાં છે. આગામી વર્ષે લોકસભાની ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને નરેન્દ્ર મોદી સરકાર ભાવને અંકુશમાં લેવા માટે તમામ પ્રયાસો કરી રહી છે. સ્વતંત્રતા દિવસ પર રાષ્ટ્રને સંબોધનમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ વચન આપ્યું હતું કે તેઓ મોંઘવારી ઘટાડશે.
સિંગાપોરે ભારત સાથે કરી ચર્ચા
સિંગાપોરની ફૂડ એજન્સી (SFA) એ તાજેતરમાં જાહેરાત કરી હતી કે તે ચોખાની નિકાસ ફરી શરૂ કરવા માટે ભારત સાથે વાતચીત કરી રહી છે. એજન્સીએ એક અખબારી યાદીમાં જણાવ્યું હતું કે, ‘SFA વિવિધ સ્થળોએથી ચોખાની વિવિધ જાતોની આયાત વધારવા માટે આયાતકારો સાથે મળીને કામ કરી રહી છે. સિંગાપોર પ્રતિબંધમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે ભારતીય અધિકારીઓ સાથે નજીકના સંપર્કમાં છે. SFAએ વધુમાં કહ્યું કે, ‘અમે 30થી વધુ દેશોમાંથી ચોખાની આયાત કરીએ છીએ. 2022માં સિંગાપોરની ચોખાની આયાતમાં ભારતનું યોગદાન લગભગ 40% હતું. પ્રતિબંધની અસર માત્ર નોન-બાસમતી ચોખાની આયાત પર પડી છે. ભારતમાંથી બિન-બાસમતી ચોખાની આયાત સિંગાપોરની ચોખાની આયાતમાં લગભગ 17% હિસ્સો ધરાવે છે.
પ્રતિબંધોને કારણે પડોશી દેશોની મુશ્કેલીઓ વધી
ભારત વિશ્વનો સૌથી મોટો ચોખા નિકાસકાર છે, જે વૈશ્વિક ચોખાના વેપારમાં લગભગ 40 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. 20 જુલાઈના રોજ, ભારત સરકારે અચાનક બિન-બાસમતી કાચા ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધની જાહેરાત કરી. સરકારે કહ્યું હતું કે બાસમતી ચોખાની પર્યાપ્ત ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા અને ચોખાના સ્થાનિક ભાવને વધતા રોકવા માટે આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. ચોખાની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂકવાના આ પગલાથી વૈશ્વિક ચોખાના ભાવ પર દબાણ આવ્યું છે. બાંગ્લાદેશ અને નેપાળ સહિતના ભારતના પડોશી દેશો ભારતીય ચોખા પર ખૂબ નિર્ભર છે. તે જ સમયે, કેટલાક આફ્રિકન દેશો તૂટેલા ભારતીય ચોખાના ખરીદદારો છે.
