યમુના સફાઈ સમિતિના વડા તરીકે LGની નિમણૂક સામે SC પહોંચી કેજરીવાલ સરકાર, શું છે અરજીમાં દાવો?

દિલ્હીની કેજરીવાલ સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં એક અરજી દાખલ કરી ઉચ્ચ સ્તરીય સમિતિના અધ્યક્ષ તરીકે લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર વિનય કુમાર સક્સેનાની નિમણૂક કરવાના નેશનલ ગ્રીન ટ્રિબ્યુનલના નિર્ણયને પડકાર્યો.

NGTના આદેશને બાજુ પર રાખવાની વિનંતી કરતા દિલ્હી સરકારે કહ્યું છે કે આ આદેશ દિલ્હીમાં શાસનની બંધારણીય પ્રણાલી તેમજ સુપ્રીમ કોર્ટની બંધારણીય બેંચના 2018 અને 2023ના આદેશોનું ઉલ્લંઘન કરે છે. હકીકતમાં NGT, 09 જાન્યુઆરી 2023ના તેના આદેશ દ્વારા, યમુના નદીના પ્રદૂષણના મુદ્દાને ઉકેલવા માટે દિલ્હીમાં વિવિધ સત્તાવાળાઓ સાથે આ સમિતિની રચના કરતી વખતે LGને તેના અધ્યક્ષ બનાવ્યા છે. તેના પર કેજરીવાલ સરકારનું કહેવું છે કે એલજી દિલ્હીના માત્ર ઔપચારિક વડા છે.

સમિતિમાં કોણ-કોણ છે?

આ સમિતિમાં દિલ્હીના મુખ્ય સચિવ, સિંચાઈ, વન અને પર્યાવરણ, દિલ્હી સરકારના કૃષિ અને નાણાં વિભાગના સચિવ, દિલ્હી જલ બોર્ડના મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારી, દિલ્હી વિકાસ સત્તામંડળના ઉપાધ્યક્ષ, કેન્દ્રીય કૃષિ મંત્રાલય, વન મહાનિર્દેશક અથવા અન્ય અધિકારીઓ સામેલ છે. પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય, જલ શક્તિ મંત્રાલયના પ્રતિનિધિ, સ્વચ્છ ગંગા માટે રાષ્ટ્રીય મિશનના મહાનિર્દેશક અને કેન્દ્રીય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડના અધ્યક્ષ અને દિલ્હી સરકારના પ્રતિનિધિ છે.

શું કહેવાયું છે અરજીમાં?

કેજરીવાલ સરકારને કરાયેલી અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે દિલ્હી સરકાર યમુનાના પ્રદૂષણને ઘટાડવા અને ઉપચારાત્મક પગલાં લાગુ કરવા માટે આંતર-વિભાગીય સંકલનની જરૂરિયાતને સ્વીકારે છે, પરંતુ NGTના આદેશ દ્વારા LGને આપવામાં આવેલી કાર્યકારી સત્તાઓ પર સવાલ ઉઠાવે છે. એલજીને આપવામાં આવેલી સત્તાઓ ખાસ કરીને દિલ્હીની ચૂંટાયેલી સરકારના અધિકારક્ષેત્રનું અતિક્રમણ કરે છે.

દિલ્હી સરકારે દલીલ કરી હતી કે વહીવટી સેટઅપ અને બંધારણની કલમ 239AAની જોગવાઈઓ અનુસાર, જમીન, જાહેર વ્યવસ્થા અને પોલીસને લગતી બાબતો સિવાય, LG નામના વડા તરીકે કાર્ય કરે છે અને બંધારણ દ્વારા આપવામાં આવેલી સત્તાઓનો ઉપયોગ કરે છે.

એક સંકલિત અભિગમના મહત્વ પર ભાર મૂકતા, દિલ્હી સરકારે ભાર મૂક્યો છે કે NGT આદેશમાં વપરાયેલી ભાષા ચૂંટાયેલી સરકારને બાયપાસ કરે છે. એવી દલીલ કરવામાં આવી છે કે એક્ઝિક્યુટિવ સત્તાઓ એવી સત્તાને આપવામાં આવી છે જેમાં તે સત્તાઓ રાખવાના બંધારણીય અધિકારનો અભાવ છે અને તે ચૂંટાયેલી સરકારના અધિકારક્ષેત્રને પણ નબળી પાડે છે. અરજીમાં એવી દલીલ કરવામાં આવી છે કે બંધારણીય આદેશ ન ધરાવતા વહીવટી વ્યક્તિને વહીવટી સત્તાઓ આપવાથી વાસ્તવમાં લોકોની ચૂંટાયેલી સરકારના અધિકારક્ષેત્રને નબળું પડે છે.

બંધારણના અનુચ્છેદ 239AAમાં શું છે?

બંધારણના અનુચ્છેદ 239AA મુજબ, લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર ફક્ત મુખ્યમંત્રીની આગેવાની હેઠળની મંત્રી પરિષદની સહાય અને સલાહ પર કામ કરવા માટે બંધાયેલા છે. છેલ્લા 50 વર્ષથી તે બંધારણીય સિદ્ધાંત છે કે રાજ્યના નામાંકિત અને બિનચૂંટાયેલા વડાને આપવામાં આવેલી સત્તાનો ઉપયોગ મંત્રી પરિષદની “સહાય અને સલાહ” હેઠળ જ થવો જોઈએ.