સહકારી ક્ષેત્ર આત્મનિર્ભર ભારતની ઊર્જા છેઃ પ્રધાનમંત્રી મોદી

ગાંધીનગરઃ ભારતના પ્રધાનમંત્રી  નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, સહકારી ક્ષેત્ર આત્મનિર્ભર ભારતની ઊર્જા છે. આત્મનિર્ભર ભારતના નિર્માણમાં ગ્રામીણ ક્ષેત્રનું આત્મનિર્ભર હોવું આવશ્યક છે. ભારતના ગામડાઓને મોડેલ કો-ઓપરેટીવ વિલેજ બનાવવાની દિશામાં આપણે આગળ વધી રહ્યા છીએ, ગુજરાતના છ ગામોમાં સંપૂર્ણ કો-ઓપરેટીવ વ્યવસ્થા અમલી કરીને આ ગામોને મોડલ કો-ઓપરેટીવ વિલેજ બનાવાશે. ગાંધીનગરના મહાત્મા મંદિરમાં ભારતના સહકારી ક્ષેત્રના સૌ પ્રથમ એવા સહકારી મહાસંમેલન- “સહકારથી સમૃદ્ધિ”માં ઉપસ્થિત સહકારી ક્ષેત્રના આગેવાનો અને વર્ચ્યુઅલ માધ્યમથી જોડાયેલા ભારતભરના કિસાનોને સંબોધન કરતાં પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, ભારત સરકાર દેશના કિસાનોના હિતમાં જે પણ કરવા યોગ્ય છે તે તમામ પ્રયત્નો કરશે. દેશના કિસાનની તાકાત વધારવા આપણી સરકાર પ્રયત્નશીલ છે. આ વર્ષે ભારતના કિસાનોને કેન્દ્ર સરકાર બે લાખ કરોડથી પણ વધુ રાહત આપશે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું કે, આઝાદી પહેલાં દેશભરમાં અસહકારની ચળવળ ચલાવવામાં આવી હતી. જ્યારે આજે સહકારની ચળવળનો સમય છે. અસહકારથી સહકાર સુધીની આ યાત્રા જ સમૃદ્ધિના દ્વાર ખોલશે. ‘સૌનો સાથ, સૌનો વિકાસ, સૌનો વિશ્વાસ અને સૌનો પ્રયાસ’નો મંત્ર સહકારની અંદર જ સમાયેલો છે. આ મંત્રને સાકાર કરીને ગુજરાતની સહકારી મંડળીઓ આજે અન્ય રાજ્યો માટે પ્રેરણારૂપ બની રહી છે.

ગુજરાતના ગાંધીનગર જિલ્લાના કલોલ ખાતે ઇફ્કોના નેનો પ્રવાહી યુરિયા પ્લાન્ટનું પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્રસમોદીએ વર્ચ્યુઅલી લોકાર્પણ કર્યું હતું. આ અવસરે વિશેષ આનંદની અનુભૂતિ અભિવ્યક્ત કરતાં તેમણે કહ્યું હતું કે, અગાઉ ભારતનો ખેડૂત યુરિયા લેવા જતો એ દૃશ્યની કલ્પના કરીએ તો પણ પરેશાની થાય છે. આજે યુરિયાની એક બોરીની તાકાત એક નેનો પ્રવાહી યુરિયાની બોટલમાં સમાઈ ગઈ છે. અડધો લીટર બોટલ કિસાનની યુરિયાની એક બોરી જેટલી જરૂરિયાત પૂરી કરે છે. આના પરિણામે ખર્ચ ઓછો થઈ જશે, નાના ખેડૂતો માટે આ સંશોધન ખૂબ જ આશીર્વાદરૂપ સાબિત થશે. અત્યારે કલોલના ઇફ્કોના આ પ્લાન્ટની ક્ષમતા દોઢ લાખ બોટલના ઉત્પાદનની છે, જે ક્રમશઃ વધશે. તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે, આવનારા દિવસોમાં ભારત દેશમાં આવા ૮ પ્લાન્ટની સ્થાપના કરાશે. પ્રધાનમંત્રી  નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, ભારત દેશ યુરિયા માટે વિદેશો પર નિર્ભર રહ્યો છે. આ સંશોધનથી દેશનું ધન બચશે. એટલું જ નહીં, યુરિયા ઉપરાંત ભવિષ્યમાં અન્ય ખાતરોના પર્યાય તરીકે પણ નેનો સંશોધનો થાય એ દિશામાં ભારતના કૃષિ વૈજ્ઞાનિકો કામ કરી રહ્યા છે. આ પગલાંને તેમણે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ જણાવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું હતું કે, ફર્ટિલાઇઝરના વપરાશમાં સમગ્ર દુનિયામાં ભારત બીજા ક્રમે છે જ્યારે ઉત્પાદનમાં ત્રીજા ક્રમે છે. સાત-આઠ વર્ષ પહેલાં આયાત થતાં યુરિયાના કાળા બજાર થતાં આપણે જોયા છે. ભારતના કિસાનોને યુરિયાની તેમની જરૂરિયાત પૂરી કરવા માટે લાકડીઓ ખાવી પડતી હતી. યુરિયાની ફેક્ટરીઓ હતી તે પણ નવી ટેકનોલોજીના અભાવે બંધ થતી ગઈ હતી. ઉત્તર પ્રદેશ, બિહાર, ઝારખંડ, ઓરિસ્સા અને તેલંગાણામાં યુરિયા ફર્ટિલાઇઝરના ઉત્પાદનના પાંચ કારખાના બંધ પડ્યા છે, તેને પુનઃ કાર્યરત કરવા કેન્દ્ર સરકાર અત્યારે કટિબદ્ધ છે. ઉત્તર પ્રદેશ અને તેલંગાણાના યુરિયા પ્લાન્ટ પુનઃ કાર્યરત થઇ ગયા છે, બાકીના ત્રણ પ્લાન્ટ નજીકના ભવિષ્યમાં શરૂ કરવા માટે કામગીરી ચાલી રહી છે.

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, ફર્ટિલાઇઝરની જરૂરિયાત સંતોષવા ભારતે દાયકાઓથી વિદેશી આયાત પર નિર્ભર રહેવું પડતું હતું. યુરિયાની જરૂરિયાતનો એક ચતુર્થાંશ હિસ્સો આયાત કરવો પડે છે, જ્યારે પોટાશ અને ફોસ્ફેટ ૧૦૦ ટકા વિદેશથી આયાત કરવું પડે છે. કોરોનાના છેલ્લા બે વર્ષ દરમિયાન આંતરરાષ્ટ્રીય માર્કેટમાં ફર્ટિલાઇઝરની કિંમતો વધી. એટલું ઓછું હોય તેમ યુદ્ધની પરિસ્થિતિમાં અત્યારે વૈશ્વિક બજારમાં ફર્ટિલાઇઝરની ઉપલબ્ધિ ઓછી થઈ અને કિંમતો ખૂબ વધી. ફર્ટિલાઇઝરની આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થિતિ અત્યંત ચિંતાજનક છે, છતાં પણ કિસાનો પ્રત્યે અત્યંત સંવેદનશીલ એવી ભારત સરકારે અનેક મુસીબતો વેઠીને પણ કિસાનોને કોઈ જ તકલીફોનો સામનો ન કરવો પડે તેવી પરિસ્થિતિ સર્જી છે. આપણે દેશમાં ફર્ટિલાઇઝરનું સંકટ નથી આવવા દીધું. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, ભારત સરકાર ૫૦ કિલોની ફર્ટિલાઇઝરની એક બેગ રૂ.૩૫૦૦માં આયાત કરે છે. પરંતુ દેશના કિસાનોને રૂ.૩૫૦૦ને બદલે ફર્ટિલાઇઝરની ૫૦ કિલોની આ બેગ માત્ર રૂ.૩૦૦માં સરકાર આપે છે. યુરિયાની એક બેગ પર કિસાનોને બદલે ભારત સરકાર રૂ.૩૨૦૦થી વધુ બોજ સહન કરે છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે, ડીએપી ખાતરની ૫૦ કિલોની બેગ પર કેન્દ્ર સરકાર રૂ.૨૫૦૦ ખર્ચ સહન કરે છે. ગત ૧૨ મહિનામાં ભારતના કિસાનોને બદલે ભારત સરકારે ફર્ટિલાઇઝરની કિંમતોનો પાંચ ઘણો ભાર વહન કર્યો છે. ભારતના કિસાનોને ફર્ટિલાઇઝર માટે કેન્દ્ર સરકારે ગત વર્ષે રૂ. ૧ લાખ, ૬૦ હજાર કરોડની સબસિડી આપી છે. કિસાનોને મળનારી રાહત રૂ.૨ લાખ કરોડથી વધુ થવાની સંભાવના છે.

પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, ભારતના કિસાનોને ફર્ટિલાઇઝરની ઉપલબ્ધિ માટે વિદેશોની પરિસ્થિતિ પર નિર્ભર ન રાખી શકાય. ખાતરની આયાતમાં દર વર્ષે વિદેશોમાં જતા લાખો રૂપિયા ભારતના કિસાનોના ઘરમાં આવવા જોઈએ. આ માટે કેન્દ્ર સરકાર કાયમી અને સ્થાયી સમાધાન શોધવા પ્રયત્નશીલ છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, અગાઉની સરકારોમાં માત્ર સમસ્યાઓનું તાત્કાલિક સમાધાન શોધવા પર ભાર મુકાતો હતો. આગળ ઊભી થનારી વિકટ પરિસ્થિતિની ચિંતા કોઈ નહોતું કરતું. વીતેલા આઠ વર્ષોમાં મારી સરકારે સમસ્યાઓનું તાત્કાલિક સમાધાન તો કર્યું જ છે, પરંતુ તમામ સમસ્યાઓના કાયમી સમાધાન શોધવા અથાગ પ્રયત્નો કર્યા છે. તેમણે કહ્યું કે, કોરોનાની વિકટ પરિસ્થિતિ પછી ભારતમાં હેલ્થ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રકચર સેકટરને વધારે સુદૃઢ કરવામાં આવી રહ્યું છે. ખાધતેલની સમસ્યાઓના કાયમી નિરાકરણ માટે મિશન ઓઇલ પામ હાથ ધરવામાં આવ્યું છે. કાચા તેલ માટેની વિદેશી નિર્ભરતા ઓછી કરવા બાયો ફ્યુઅલ અને ગ્રીન હાઈડ્રોજન પર વિશેષ ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે. ફર્ટિલાઇઝરમાં નેનો ટેકનોલોજી અને અન્ય જરૂરિયાતોમાં પણ વિશેષ સંશોધનો પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે. ફર્ટિલાઇઝરની જરૂરિયાત ઓછી કરવા પ્રાકૃતિક ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે. પ્રાકૃતિક ખેતી અભિયાન એ આ દિશામાં આ સમસ્યાનું કાયમી સમાધાન માટેનો પ્રયત્ન છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, ગુજરાતનો કિસાન પ્રગતિશીલ છે. ગુજરાતનો નાનામાં નાનો ખેડૂત પણ સાહસિક છે. તેમણે પ્રાકૃતિક ખેતી અપનાવનારા કિસાનોને અભિનંદન આપ્યા હતા અને તેમની પહેલને પ્રણામ કર્યા હતા.

પ્રધાનમંત્રી  નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, આત્મનિર્ભરતામાં ભારતની અનેક મુશ્કેલીઓનો ઉકેલ છે. આત્મનિર્ભર ભારતના નિર્માણ માટે સહકાર એ બહેતરીન મોડેલ છે. “સહકારથી સમૃદ્ધિ” -સહકારી ક્ષેત્રના ભારતના આ મહાસંમેલનમાં ઉપસ્થિત સહકારી ક્ષેત્રના દિગ્ગજો અને સહકારી ક્ષેત્રને સફળ બનાવનાર સેનાનીઓ અને જૂના સાથીઓને તેમણે અભિનંદન પાઠવ્યા હતા. તેમણે કહ્યું હતું કે, ગુજરાત એટલે પણ સૌભાગ્યશાળી રહ્યું છે કે, પરમ પૂજ્ય ગાંધીજી અને સરદાર પટેલનું નેતૃત્વ ગુજરાતને મળ્યું છે. પૂજ્ય બાપુએ સહકારથી સ્વાવલંબનનો જે માર્ગ દેખાયો હતો, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલે તેને જ સાકાર કરવાનું કામ કર્યું છે. પ્રધાનમંત્રી  નરેન્દ્ર મોદીએ ગુજરાતના સહકારી ક્ષેત્રના અગ્રણી વૈકુંઠભાઈ મહેતાનું સ્મરણ કર્યું હતું. તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે,  વૈકુંઠભાઈ મહેતાની સ્મૃતિમાં એક ભવનનું નિર્માણ થયું છે, તે પણ બિસ્માર હાલતમાં હતું. કેન્દ્ર સરકારે આ અંદાજપત્રમાં વૈકુંઠભાઈ મહેતાની સ્મૃતિમાં કાર્યરત ક્ષેત્રના વિકાસ માટે રૂ.૨૫ કરોડની ફાળવણી કરી છે અને આ કામને વધારે તાકાતવર બનાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. અમદાવાદના પાલડી વિસ્તારમાં આવેલા પ્રીતમનગરની સ્મૃતિઓને તાજી કરતાં કહ્યું હતું કે, દેશની પહેલી કો-ઓપરેટીવ હાઉસિંગ સોસાયટી પ્રીતમનગરમાં બની હતી, જે દેશની પહેલી કો-ઓપરેટીવ આવાસ યોજનાનું જીવતું જાગતું ઉદાહરણ છે. ગુજરાતની અમૂલ બ્રાન્ડ એ આખી દુનિયામાં ગુજરાતને ગૌરવ અપાવ્યું છે. એટલું જ નહીં, ગુજરાતની કો-ઓપરેટીવ મુવમેન્ટની તાકાતનો પરિચય દુનિયાને આપ્યો છે. આજે ગુજરાત ડેરી ઉપરાંત ખાંડ અને બેન્કિંગમાં પણ સહકારી ક્ષેત્રની સફળતાનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. આજે ફળ અને શાકભાજી જેવા ક્ષેત્રોમાં પણ સહકારી ક્ષેત્રનો વ્યાપ વિસ્તર્યો છે. દેશની ગ્રામીણ અર્થવ્યવસ્થાને વધુ સુદ્રઢ કરવામાં સહકારી ક્ષેત્રનું મોટું યોગદાન છે.

દેશના ગ્રામીણ અર્થતંત્રને સમૃદ્ધ બનાવીને ટકાવી રાખવામાં ડેરી ઉદ્યોગનો ફાળો મહત્ત્વનો પૂરવાર થઈ રહ્યો છે. આજે ભારત દૂધ ઉત્પાદનક્ષેત્રે વિશ્વનો સૌથી મોટો દેશ બન્યો છે. જેમાં ગુજરાતનો સિંહફાળો છે. એક વર્ષ દરમિયાન ભારતમાં કુલ આઠ લાખ કરોડ રૂપિયાનું દૂધ ઉત્પાદન થાય છે. આ સમગ્ર વ્યવસ્થામાં દેશની માતાઓ-બહેનોનું અનેરું યોગદાન છે. આ દૃષ્ટિએ દેશમાં અનાજના કુલ બજારની સરખામણીએ પણ દૂધનું બજાર ઘણું મોટું છે. જ્યારે દેશનું પશુપાલનનું કુલ બજાર ૯.૫૦ લાખ કરોડથી વધુનું છે. જેમાં નાના ખેડૂતો અને ભૂમિહીન પશુપાલકોનો ફાળો સૌથી વધારે છે. આજે ભારતના ગામડાંઓ વધુ સમૃદ્ધ બન્યા છે, તેનું સૌથી મોટું અને અગત્યનું કારણ દેશનું સહકારક્ષેત્ર છે. ગુજરાતનું સહકારી મોડલ સમગ્ર દેશ માટે આજે પ્રેરણારૂપ પુરવાર થઈ રહ્યું છે. એક સમય હતો, જ્યારે કચ્છમાં ડેરીઓના નિર્માણ માટે અનેક નિયંત્રણો હતાં. અમારી સરકારે આવીને આ નિયંત્રણો દૂર કરીને રાજ્યભરમાં ડેરી ઉદ્યોગને વેગવાન બનાવ્યો. જેના પરિણામે આજે અમરેલી, કચ્છ-સૌરાષ્ટ્ર સહિત રાજ્યભરમાં ડેરી ઉદ્યોગનો વ્યાપ વધ્યો છે. આજે ગુજરાતની ૭૦ લાખ મહિલાઓ આ ઝૂંબેશનો ભાગ છે. જેના પરિણામે લગભગ ૫૦ લાખ પરિવારો સમૃદ્ધ બન્યા છે. ૫૫૦૦થી વધુ દૂધ ઉત્પાદક મંડળીઓ રાજ્યની માતાઓ-બહેનો ચલાવે છે.

ગુજરાતની ઓળખ અમૂલ બ્રાન્ડથી દેશભરમાં પ્રચલિત થઈ તે પણ સહકારક્ષેત્રનું અનેરું મોડલ દર્શાવે છે તેમ જણાવી વડાપ્રધાનશ્રીએ ઉમેર્યું કે, વર્ષો પહેલાં રાજ્યની આદિવાસી અને પછાત વિસ્તારોની બહેનો દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી “લિજ્જત” પાપડની બ્રાન્ડ આજે મલ્ટિનેશનલ બ્રાન્ડ બનીને વિશ્વના ખૂણેખૂણે પહોંચી છે. માતાઓ-બહેનોને પ્રત્સાહિત કરવા માટે લિજજત પાપડ ગૃહ ઉદ્યોગનો પ્રારંભ કરનારાં મહિલાના યોગદાનને ધ્યાનમાં લઈને અમે તેમને ‘પદ્મશ્રી’થી નવાજિત કર્યા છે. સહકારી ક્ષેત્રમાં બહેનોની ભૂમિકા અત્યંત મહત્ત્વની પૂરવાર થઈ રહી છે. બહેનોના કૌશલ્ય, મનોબળને મજબૂત બનાવવા દેશ અને રાજ્યની સરકારો ખાસ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે. કારણ કે, સહકાર જ ગ્રામિણ અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવવાનો આત્મા છે.
આ તમામ બાબતોને ધ્યાનમાં રાખીને જ અમારી સરકારે નક્કી કર્યું કે, આઝાદીનો અમૃતકાળ સહકારના ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલા તમામનો પણ અમૃતકાળ બની રહે. પરિણામે, દેશમાં સૌ પ્રથમ વખત કેન્દ્રીય સ્તરે સહકારિતા મંત્રાલયની સ્થાપના કરવામાં આવી અને દેશભરમાં સહકારિતા આધારિત મોડલ રજૂ કરી, આ ક્ષેત્રના સુગ્રથિત વિકાસ માટે અનેકવિધ આયામો અમારી સરકારે હાથ ધર્યા છે. જેના પરિપાકરૂપે આ ક્ષેત્રના નાના અને મધ્યમકદના એકમો બજારમાં હરિફાઈ કરવા યોગ્ય બન્યા છે.
વડાપ્રધાનશ્રીએ તેમના ગુજરાતના મુખ્યમંત્રીકાળની યાદો તાજી કરતાં કહ્યું કે, તેઓ જ્યારે ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી હતા, ત્યારે સહકારી મંડળીઓના પ્રતિનિધિઓ દ્વારા સહકારી મંડળીઓ પર લાગતા ટેક્સ દૂર કરવા રજૂઆતો મળતી હતી અને આ સંદર્ભે તત્કાલિન કેન્દ્ર સરકારને હું ચિઠ્ઠીઓ લખતો હતો, પરંતુ આ બાબતે ક્યારેય વિચારાયું નહોતું. અમારી સરકાર રચાયા બાદ તરત જ આ બાબતે નિર્ણય લઈને સહકારી મંડળીઓ પરનો ટેક્સ નાબુદ કરાયો. એટલું જ નહીં, ગુજરાતની સહકારી મંડળીઓ અનેક ફરિયાદો લઈને આવતી હતી, આજે આ જ મંડળીઓ પોતાની કામગીરીના રિપોર્ટ કાર્ડ લઈને આવે છે. આવી નાની મંડળીઓમાં આજે અનેક પ્રકારના બદલાવો જોવા મળી રહ્યા છે. તેઓ કોમ્પ્યૂટરનો ઉપયોગ કરતા થયા છે. આ ડિજિટાઇઝેશન જોતા ખરેખર ગર્વ થઈ આવે છે. એટલું જ નહીં, નાના અને સીમાંત ખેડૂતોને આર્થિક રીતે સદ્ધર કરવા માટે સહકારી બૅંકો દ્વારા ૮ લાખ ખેડૂતોને ‘રુપે’ કાર્ડ આપવામાં આવ્યાં છે. આ ઉપરાંત દેશભરની ૬૩ હજારથી વધુ પ્રાયમરી એગ્રીકલ્ચરલ ક્રેડિટ સોસાયટી-PACSમાં પારદર્શિતા આવે એ માટે તેને કોમ્પ્યૂટરાઇઝ્ડ કરવાનો નિર્ણય કર્યો છે. જેના પરિણામે લાખો ખેડૂતોને ફાયદો થશે. સહકારીક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલા લોકો આજે ગવર્ન્મેન્ટ ઈ-માર્કેટપ્લેસ-GeM પોર્ટલ પરથી ખરીદી કરતા થયા છે. જેને સ્વીકૃતિ મળવાથી આજે સરળતાથી અને ઓછી કિંમતે વસ્તુઓ અને ઉત્પાદનો મળતા થયા છે.

તેમણે ઉમેર્યું કે આઝાદીનો આ અમૃતકાળ લઘુ અને મધ્યમકદના ઉદ્યોગોને, નાના દુકાનદારોને વધુ સક્ષમ બનાવવાનો કાળ બની રહેશે. નાના વેપારીઓને વેચાણની ઉમદા તકો મળે તે માટે Open Network for Digital Commerce (ONDC)નું ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડવામાં આવ્યું છે. પડકારો સામે સમાધાન શોધવામાં જ સહકારની ખરી કસોટી છે, ત્યારે અમારી સરકારનો સમગ્ર પ્રયાસ આપત્તિને અવસરમાં પલટવાનો છે. આજે આવા અનેક પ્રકલ્પો થકી નવી સિદ્ધિઓ હાંસલ કરવામાં મદદ મળી છે.