દેશનો વિકાસ રોકવા માગે છે 5 NGO, IT વિભાગની તપાસમાં થયો ઘટસ્ફોટ

નવી દિલ્હી, 3 ઓક્ટોબર : ભારતમાં કાર્યરત પાંચ એનજીઓ (બિન-સરકારી સંસ્થાઓ) સામે આવકવેરા વિભાગ દ્વારા તાજેતરમાં કરાયેલી કાર્યવાહીમાં અનેક સનસનાટીભર્યા ઘટસ્ફોટ થયા છે, જેમાંથી એક એ છે કે આમાંથી બે એનજીઓએ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરીને અવરોધ ઉભો કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. દેશમાં ચાલી રહેલા આર્થિક અને વિકાસ પ્રોજેક્ટ્સ, જેમાં અદાણી ગ્રૂપ અને જેએસડબ્લ્યુના પ્રોજેક્ટ્સનો પણ સમાવેશ થાય છે.

અંગ્રેજી દૈનિક ‘ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ’ના એક અહેવાલ અનુસાર, આમાંથી ચાર NGOને પાંચ વર્ષમાં 75 ટકાથી વધુ ભંડોળ વિદેશમાંથી મળ્યું છે, જેના કારણે ભારતમાં NGOની પ્રવૃત્તિઓ પ્રભાવિત થઈ છે. એવી માહિતી પણ મળી હતી કે આ એનજીઓમાંથી એકના પ્રમુખ અન્ય એનજીઓના શેરહોલ્ડર પણ છે.

ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ દ્વારા કરવામાં આવેલી તપાસ મુજબ આવકવેરા વિભાગ દ્વારા પાંચ મોટા NGO વિરુદ્ધ કાર્યવાહી કરવામાં આવ્યા બાદ આ મહત્વપૂર્ણ આરોપો લગાવવામાં આવ્યા હતા. જે એનજીઓ વિરુદ્ધ કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી તેમાં દેશની અગ્રણી થિંક ટેન્ક સેન્ટર ફોર પોલિસી રિસર્ચ (CPR) અને બહુરાષ્ટ્રીય સંઘ ઓક્સફેમનો પણ સમાવેશ થાય છે.

આવકવેરા વિભાગે 7 સપ્ટેમ્બર, 2022 ના રોજ Oxfam, CPR, Environics Trust (ET), લીગલ ઇનિશિયેટિવ ફોર ફોરેસ્ટ એન્ડ એન્વાયરમેન્ટ (LIFE) અને કેર ઈન્ડિયા સોલ્યુશન્સ ફોર સસ્ટેનેબલ ડેવલપમેન્ટ (CISSD)ના પરિસરમાં તપાસ શરૂ કરી હતી. શોધ કાર્યવાહી બાદ, વિભાગે તારણ કાઢ્યું હતું કે આ એનજીઓએ કથિત રીતે 2010 ના ફોરેન કોન્ટ્રીબ્યુશન રેગ્યુલેશન એક્ટ (એફસીઆરએ) ની જોગવાઈઓનું ઉલ્લંઘન કર્યું હતું.

‘ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ’ દાવો કરે છે કે તેણે વર્ષ 2023ના અંત પહેલા આવકવેરા વિભાગ દ્વારા આ NGOને જારી કરાયેલ ‘સૂચના પત્ર’ની સમીક્ષા કરી છે. આ પત્રો, જે 100 થી વધુ પાના છે, તેમાં વિવિધ કરારોની નકલો, નાણાકીય નિવેદનો, ઇમેઇલ્સ અને એનજીઓ સામે કરવામાં આવેલા મહત્વના આરોપોને ટ્રેક કરવા માટે બોર્ડ મીટિંગમાં થયેલી ચર્ચાઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. પાંચમાંથી ચાર એનજીઓને મોકલવામાં આવેલા ‘ઈન્ટિમેશન લેટર’માં કહેવામાં આવ્યું છે કે, વિદેશી ભંડોળ આ ટ્રસ્ટ/સંસ્થાઓના કામકાજને અસર કરી રહ્યું છે, અને તેઓ એવી પ્રવૃત્તિઓમાં સંડોવાયેલા છે જે તે હેતુઓ વિરુદ્ધ કામ કરે છે, જેના માટે તેઓની રચના કરવામાં આવી હતી.

વર્ષ 2015-2021 દરમિયાન, કેર ઈન્ડિયાએ તેના 92 ટકા ભંડોળ વિદેશમાંથી મેળવ્યા હોવાના અહેવાલ છે. આ સિવાય એન્વાયરોનિક્સ ટ્રસ્ટને 95 ટકા ફંડિંગ, LIFEને 86 ટકા ફંડિંગ અને Oxfamને 78 ટકા ફંડિંગ વિદેશમાંથી મળ્યું છે.  આ છ વર્ષ દરમિયાન, એન્વાયરોનિક્સ ટ્રસ્ટને તેનું સંપૂર્ણ ભંડોળ, એટલે કે 100 ટકા, ત્રણ વર્ષ માટે વિદેશી દેશોમાંથી મળ્યું હતું.