18 કે 16 વર્ષ ? સંમતિથી સેક્સ પણ ક્યારે ગુનો બને છે ? શા માટે ઉંમર ઘટાડવા પર ચર્ચા થાય છે

સેક્સ માટે સંમતિની ઉંમર કેટલી હોવી જોઈએ? 18 કે 16 વર્ષની ? આ મામલે કોર્ટથી લઈને સંસદ સુધી ચર્ચા થઈ રહી છે. સવાલ એ છે કે શું હવે સહમતિથી સેક્સની ઉંમર ઘટાડવી જોઈએ ? જો કે, સરકારે સંસદમાં જ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ઉંમર ઘટાડવામાં આવશે નહીં. કાલે રાજ્યસભામાં, NCP સાંસદ વંદના ચવ્હાણે સરકાર પાસે POCSO એક્ટમાં સુધારો કરવા અને સંમતિની ઉંમર ઘટાડવાની માંગ કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે ઘણી અદાલતોએ કહ્યું છે કે POCSO એક્ટનો હેતુ સગીરોને જાતીય હિંસાથી બચાવવાનો છે અને કિશોરો વચ્ચેના સહમતિથી પ્રણય સંબંધોને ગુનાહિત બનાવવાનો નથી.

શું છે પોક્સોનો કાયદો ?

પોક્સો એટલે પ્રોટેક્શન ઓફ ચિલ્ડ્રન ફ્રોમ સેક્સ્યુઅલ ઓફેન્સ એક્ટ. તેનો અમલ 2012માં થયો હતો. આ કાયદા હેઠળ 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લોકોને ‘બાળક’ ગણવામાં આવે છે. આ કાયદામાં સેક્સ માટે સંમતિની ઉંમર 18 વર્ષ છે. જો 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની છોકરી પોતાની સ્વતંત્ર ઇચ્છા અથવા સંમતિથી સંબંધમાં પ્રવેશ કરે તો પણ તેની સંમતિ ‘વાંધો નથી’. આવા કિસ્સાઓમાં, છોકરાની ધરપકડ કરવામાં આવે છે અને તેની સામે બળાત્કારનો કેસ ચલાવવામાં આવે છે.

2019થી મૃત્યુદંડની સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી

અગાઉ POCSO કાયદામાં મૃત્યુદંડની સજા નહોતી. વર્ષ 2019માં તેમાં સુધારો કરીને મૃત્યુદંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી હતી. જો આ કાયદા હેઠળ આજીવન કેદની સજા આપવામાં આવી છે, તો દોષિતોને આજીવન જેલમાં રહેવું પડશે. મતલબ કે દોષિતો જીવતા બહાર આવી શકતા નથી.

પોક્સો કાયદાને લઈ કોર્ટે સવાલ ઉઠાવ્યા

મહત્વનું છે કે, 13 નવેમ્બરે દિલ્હી હાઈકોર્ટે 17 વર્ષની છોકરી સાથે સહમતિથી સંબંધ રાખવા બદલ ધરપકડ કરાયેલા છોકરાને જામીન આપતાં મહત્વની ટિપ્પણી કરી હતી. હાઈકોર્ટે કહ્યું હતું કે POCSO એક્ટનો હેતુ બાળકોને યૌન શોષણથી બચાવવાનો છે પણ કિશોરો વચ્ચેના સહમતિથી પ્રણય સંબંધોને ગુનાહિત બનાવવાનો નથી. આ પહેલા 5 નવેમ્બરે કર્ણાટક હાઈકોર્ટે પણ ઉંમર વધારવા અંગે વિચારવાનું સૂચન કર્યું હતું. કર્ણાટક હાઈકોર્ટની બે જજની બેન્ચે કહ્યું હતું કે 16 વર્ષની સગીર છોકરીઓના પ્રેમમાં પડવાના અને પ્રેમી સાથે સહમતિથી સંબંધ બાંધવાના અનેક કિસ્સા સામે આવ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં કાયદા પંચે ફરી એકવાર સેક્સ માટે સંમતિની ઉંમર પર વિચાર કરવો જોઈએ. સૂચનો આપતાં હાઇકોર્ટે સગીર વયની યુવતી સાથે સંબંધ રાખનાર પ્રેમીને નિર્દોષ જાહેર કર્યો હતો. ઉલ્લેખનીય છે કે, ચીફ જસ્ટિસ ડીવાય ચંદ્રચુડે પણ 10મી ડિસેમ્બરે એક કાર્યક્રમમાં આ જ વાત કહી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે સંસદે પોક્સો એક્ટ હેઠળ સેક્સ માટે સંમતિની ઉંમર પર વિચાર કરવો જોઈએ.

સ્ક્રૂ અહીં અટવાઈ જાય છે…!

કાનૂની સંમતિ સાથે સેક્સની ઉંમર 18 વર્ષ છે. પરંતુ જો વાત લગ્નની હોય તો પેંચ થોડો અટવાઈ જાય છે. જાતીય સંભોગને ક્યારે બળાત્કાર ગણવામાં આવે છે? તે અંગે વાત કરવામાં આવે તો ભારતીય દંડ સંહિતા (IPC)ની કલમ 375માં તેનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. તેમાં એવા 7 સંજોગો વિશે જણાવવામાં આવ્યું છે જ્યારે શારીરિક સંબંધ બળાત્કાર ગણાશે.

1. મહિલાની મરજી વગર સંબંધ બાંધવામાં આવ્યો છે.
2. મહિલાની સંમતિ વિના સંબંધ બાંધવામાં આવ્યો છે.
3. જો મૃત્યુ અથવા નુકસાન અથવા અન્ય કોઈનો ડર બતાવીને મહિલાની સંમતિથી સંબંધ બનાવવામાં આવ્યો હોય.
4. જો કોઈ મહિલા સાથે લગ્નના બહાને સંબંધો બાંધવામાં આવ્યા હોય.
5. જ્યારે સ્ત્રીની માનસિક સ્થિતિ બરાબર ન હોય અથવા તેને કોઈ નશો આપવામાં આવ્યો હોય અથવા સ્ત્રી સંમતિ આપવાના પરિણામોને સમજવાની સ્થિતિમાં ન હોય ત્યારે સંબંધો બનાવવામાં આવ્યા હોય.
6. 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની મહિલા સાથે સંબંધ બાંધવામાં આવ્યા છે. પછી ભલે તે તેની મરજી અને સંમતિ હોય.
7. એવા સમયે સંબંધો બનાવ્યા છે, જ્યારે તે મહિલા સંમતિ આપવાની સ્થિતિમાં નથી.

કલમ 375 પણ અમુક કિસ્સાઓમાં અપવાદ

પરંતુ કલમ 375માં અપવાદ છે. જો પત્ની સગીર હોય તો પણ તેની સાથે કોઈ પુરુષ દ્વારા શારીરિક સંબંધ બળાત્કાર તરીકે ગણવામાં આવશે નહીં. ભલે આ સંબંધો બળપૂર્વક અથવા પત્નીની સંમતિ વિના બનાવવામાં આવ્યા હોય. હા, જો પત્નીની ઉંમર 15 વર્ષથી ઓછી હોય અને તેની સાથે સંબંધ બાંધવામાં આવે તો આવા કિસ્સાઓમાં પતિને 2 વર્ષની કેદ અથવા દંડ અથવા બંને સજા થઈ શકે છે. એ જ રીતે મુસ્લિમ પર્સનલ લો કહે છે કે જો છોકરો અને છોકરી તરુણાવસ્થામાં પહોંચી ગયા હોય તો તેઓ લગ્ન કરી શકે છે. એટલે કે મુસ્લિમ માટે લગ્ન માટે કાયદેસરની ઉંમર હોવી જરૂરી નથી.