11 હજાર વધુ કેસ અને 70થી વધુ દેશોમાં વ્યાપેલો મંકીપોક્સ શું છે? જાણો મંકીપોક્સ મહામારી બની શકે છે કે નહીં?

વિશ્વના 70થી વધુ દેશોમાં ફેલાયેલા મંકીપોક્સની અંતે ભારતમાં એન્ટ્રી થઈ ગઈ છે. 14 જુલાઈના રોજ કેરળના કોલ્લમ જિલ્લામાંથી દેશનો પ્રથમ મંકીપોક્સ કેસ નોંધાયો હતો. દર્દી હાલમાં જ UAEથી કેરળ પરત ફર્યો છે. અત્યારસુધીમાં વિશ્વમાં મંકીપોક્સના 11 હજારથી વધુ કેસ નોંધાયા છે. ભારતમાં આ વાઇરસને આગમનને કારણે તણાવ વધી ગયો છે. ત્યારે આ વાઇરસ સામે લડત આપવા કેન્દ્ર સરકારે ગાઇડલાઈન પણ જાહેર કરી દીધી છે. ત્યારે જાણીએ મંકીપોક્સ અંગે બધું જ….

સૌથી પહેલા વાત કરીએ મંકીપોક્સના લક્ષણો….
WHOના જણાવ્યા મુજબ, અછબડા, ઓરી, બેક્ટેરિયલ ત્વચા ચેપ, ખંજવાળ અને દવાઓની એલર્જી મંકીપોક્સથી અલગ છે. ઉપરાંત મંકીપોક્સમાં લસિકા ગાંઠોમાં સોજો આવે છે, જ્યારે શીતળામાં આવું નથી. આ ઉપરાંત ચેપથી લક્ષણો સુધીનો સમય સામાન્ય રીતે 7-14 દિવસનો હોય છે, પરંતુ એ 5-21 દિવસનો પણ હોઈ શકે છે.

મંકીપોક્સથી સાવધાન રહેવાની જરૂર છે
ત્વચા પર ફોલ્લીઓ સામાન્ય રીતે તાવની શરૂઆતના બે દિવસમાં દેખાય છે. 95% કિસ્સાઓમાં ફોલ્લીઓ મોટે ભાગે ચહેરા પર બહાર આવે છે. 75% કિસ્સાઓમાં હથેળીઓ અને પગના તળિયા પર ફોલ્લીઓ થાય છે, જ્યારે 70% કિસ્સાઓમાં તે મૌખિક મ્યુકોસ મેમ્બ્રેનને અસર કરે છે. આ સાથે એ આંખો અને પ્રાઇવેટ પાર્ટ્સમાં પણ જોવા મળે છે. મંકીપોક્સ પછી ત્વચા ફાટી જવાનો તબક્કો 2થી 4 અઠવાડિયાં સુધી ચાલે છે. પહેલા આ દાણા પાણીથી ભરાઈ જાય છે અને પછી પરું થાય છે અને પછી પોપડા થઈ જાય છે. એ ખૂબ જ પીડાદાયક તબક્કો છે.

કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલયનું કહેવું છે કે જે દર્દીઓની આંખોમાં દુખાવો હોય અથવા અસ્પષ્ટ દૃષ્ટિ હોય, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હોય અને પેશાબ ઓછો થતો હોય તો તેમણે સાવધાન રહેવું જોઈએ અને પોતાને અલગ રાખવા જોઈએ.સાવધાન રહેવું જોઈએ અને પોતાને અલગ રાખવા જોઈએ.

મંકીપોક્સ માટે કોઈ વેક્સિન છે?
યુએસ નેશનલ હેલ્થ એજન્સી સેન્ટર ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શને તેની વેબસાઈટ પર જણાવે છે કે હાલમાં મંકીપોક્સ ઈન્ફેક્શનની કોઈ સારવાર ઉપલબ્ધ નથી, પરંતુ એને દવા વડે અટકાવી શકાય છે. બજારમાં પહેલેથી જ એવી દવાઓ છે, જે મંકીપોક્સની સારવારમાં ઉપયોગ માટે માન્ય છે અને તે રોગ સામે અસરકારક છે. ઉદાહરણ તરીકે સિડોફોવિર, ST-246 અને વેક્સિનિયા ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલિનનો ઉપયોગ મંકીપોક્સના ચેપમાં થાય છે.

મંકીપોક્સની રોકવા અને સારવાર માટે JYNNEOSTM રસી પણ ઉપલબ્ધ છે, જેને Imvaimmune અથવા Imvanex તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ રસી ડેનિશ ફાર્માસ્યુટિકલ કંપની બાવેરિયન નોર્ડિક દ્વારા બનાવવામાં આવી છે. આફ્રિકામાં એના ઉપયોગ અંગેના અગાઉના ડેટા દર્શાવે છે કે તે મંકીપોક્સને રોકવામાં 85% અસરકારક છે.

મંકીપોક્સની નવી પેટર્ન શું છે?
મંકીપોક્સની શોધ સૌપ્રથમ 1958માં થઈ હતી. ત્યાર બાદ સંશોધન માટે રાખવામાં આવેલા બે વાંદરાઓમાં શીતળા જેવા રોગનાં લક્ષણો બહાર આવ્યાં હતાં. માનવીઓમાં એનો પ્રથમ કેસ 1970માં કોંગોમાં 9 વર્ષના બાળકમાં જોવા મળ્યો હતો. સામાન્ય રીતે આ રોગ ઉંદરો એટલે કે ઉંદરો, ખિસકોલી અને નર વાંદરાઓ દ્વારા ફેલાય છે.

મંકીપોક્સ અને શીતળા એક જ વાયરસ પરિવારના છે. વિશ્વભરમાં WHO અને રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય એજન્સીઓ પાસે શીતળા સામે લડવાનો દાયકાઓનો અનુભવ છે, જેને 1980માં વિશ્વમાંથી નાબૂદ જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. મંકીપોક્સની સારવારમાં એનો અનુભવ કામમાં આવી શકે છે.

આટલાં વર્ષોમાં આ રોગ ક્યારેય આફ્રિકાની બહાર મોટે પાયે ગયો નથી, પરંતુ આ વખતે આફ્રિકાની મુસાફરીના ઇતિહાસ વિના વિકસિત દેશોમાં મંકીપોક્સના કેસ સતત વધી રહ્યા છે. આ નવી પેટર્નથી દુનિયા ગભરાઈ ગઈ છે.

યુરોપમાં મંકીપોક્સના 80%થી વધુ કેસ નોંધાયા છે
આ વખતે મંકીપોક્સનો ફેલાવો ખૂબ જ અસામાન્ય છે, કારણ કે એ ઉત્તર અમેરિકા અને યુરોપિયન દેશોમાં ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યો છે, જ્યાં આ વાઇરસ સામાન્ય રીતે જોવા મળતો નથી. યુરોપ મંકીપોક્સના ફેલાવાના મુખ્ય કેન્દ્ર તરીકે ઊભરી આવ્યું છે. આ વર્ષે અત્યારસુધીમાં મંકીપોક્સના 80%થી વધુ પુષ્ટિ થયેલા કેસો યુરોપિયન દેશોમાંથી આવ્યા છે. અમેરિકાનાં 37 રાજ્યમાં અત્યારસુધીમાં મંકીપોક્સના 750થી વધુ કેસ નોંધાયા છે.

અગાઉ ક્યારે મંકીપોક્સ ફાટી નીકળ્યો?

• 1970માં કોંગોમાં મંકીપોક્સનો પ્રથમ માનવ કેસ નોંધાયો હતો. એ પછી 11 આફ્રિકન દેશોમાં નોંધવામાં આવે છે: બેનિન, કેમેરુન, સેન્ટ્રલ આફ્રિકન રિપબ્લિક, ડેમોક્રેટિક રિપબ્લિક ઓફ કોંગો, ગેબોન, લાઇબેરિયા, નાઇજીરિયા, રિપબ્લિક ઓફ કોંગો, સિએરા લિયોન અને દક્ષિણ સુદાન.
• આફ્રિકાની બહાર મંકીપોક્સનો પ્રથમ પ્રકોપ 2003માં અમેરિકામાં થયો હતો. એ પાલતું કૂતરાઓના સંપર્ક દ્વારા ફેલાય છે. આ પાળેલા શ્વાનને ઉંદરો સાથે રાખવામાં આવ્યા હતા જે ઘાનાથી આયાત કરવામાં આવ્યા હતા. ત્યાર બાદ અમેરિકામાં 70 કેસની પુષ્ટિ થઈ.
• 2018માં ઇઝરાયેલમાં પણ 2018માં યુકે, 2019, 2021 અને 2022માં; સિંગાપોરમાં 2019માં મંકીપોક્સના કેસ જોવા મળ્યા હતા. આ તમામ કેસોમાં કોઈને કોઈ ટ્રાવેલ હિસ્ટ્રી હતી.

શું આ મહામારીમાં ફેરવાઈ શકે છે?
યુરોપમાં WHO ની પેથાગોન થ્રેટ ટીમના વડા રિચાર્ડ પીબોડીના જણાવ્યા અનુસાર, મંકીપોક્સ આસાનીથી ફેલાતો નથી અને હાલમાં કોઈ જીવલેણ ગંભીર બીમારીનું કારણ નથી. તેના પ્રકોપ અંગે કોવિડ-19 જેવી મોટી રસીકરણની જરૂર નથી. ચેપને રોકવા માટે, લોકો સલામત સેક્સ કરે છે, સ્વચ્છતાની કાળજી લે અને નિયમિતપણે હાથ ધોવાનું ચાલુ રાખે.

યુકે હેલ્થ સિક્યોરિટી એજન્સી પણ માને છે કે સમગ્ર દેશમાં એના ફેલાવાનું જોખમ ઘણું ઓછું છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે એવા કોઈ સંકેત નથી કે મંકીપોક્સ વાઇરસમાં પરિવર્તન થઈ રહ્યું છે અને વધુ ખતરનાક પ્રકારનો વિકાસ થઈ રહ્યો છે. આ કોવિડ નથી. એ હવા દ્વારા ફેલાતું નથી અને એને રોકવા માટે આપણી પાસે એક રસી ઉપલબ્ધ છે.